Bố mẹ có thể thấy sự khác biệt rõ ràng về khả năng phát triển của trẻ, đặc biệt là kỹ năng, hành vi xã hội và ngôn ngữ của trẻ tự kỷ (ASD) rất sớm. Ngay từ khi các bé còn đang là những đứa trẻ sơ sinh nếu bố mẹ để tâm đến trẻ thì sẽ nhận biết được trẻ tự kỷ. Những dấu hiệu đó là gì, hãy cùng tham khảo trong bài viết dưới đây nhé.
Trẻ tự kỷ là gì? Nguyên nhân nào khiến trẻ tự kỷ?
Trẻ tự kỷ là trẻ mắc phải một hội chứng khiếm khuyết trong hành vi giao tiếp, trong tương tác cùng với mọi người. Trẻ thường gặp khó khăn trong việc kiểm soát hành vi, ngôn ngữ, cảm xúc,… từ đó, dẫn đến suy giảm khả năng hòa nhập đối với xã hội.
Trẻ tự kỷ nhẹ là khi trẻ chỉ gặp phải một số dấu hiệu tự kỷ nhưng ở mức độ nhẹ hơn. Đa phần, khi các bé bị bệnh tự kỷ dạng nhẹ và sớm như vậy, cha mẹ có thể chủ quan, không tinh ý sẽ không phát hiện ra.
Tình trạng này dần dần khiến cho trẻ tự tách biệt, cách ly mình với mọi người. Việc tự nhốt mình trong thế giới riêng sẽ gây ra những tác hại nghiêm trọng đối với trẻ.
Ba mẹ thường không phát hiện ra những dấu hiệu tự kỷ nhẹ ở trẻ
Mặc dù cho đến nay các nhà khoa học vẫn chưa thể nào tìm ra nguyên nhân chính xác gây ra chứng bệnh tự kỷ ở trẻ em nhưng có một số ý kiến nhận định cho rằng, lý do khiến trẻ bị tự kỷ có thể là do:
- Sự phát triển không hài hòa, khiếm khuyết của não bộ xảy ra do một số gen gây ra, tổn thương thường xảy ra ở não bộ.
- Trong quá trình mang thai, người mẹ tiếp xúc thường xuyên với những chất độc hại như: rượu bia, thuốc lá, ma túy,… cũng sẽ làm tăng nguy cơ trẻ bị tự kỷ sau khi sinh ra.
- Yếu tố môi trường sống nếu không thuận lợi sẽ làm tăng nguy cơ tự kỷ ở trẻ như: các hóa chất độc hại, tình trạng ô nhiễm môi trường, gia đình thờ ơ, bỏ mặc ít dạy dỗ và quan tâm,…
Các trẻ sơ sinh bị tự kỷ có dấu hiệu giữ nguyên một tư thế ngồi, bò hoặc đi trong suốt một khoảng thời gian dài cho đến khi có sự can thiệp, điều chỉnh từ người khác. Hoặc trẻ có thể xuất hiện các dấu hiệu khiếm khuyết về quan hệ xã hội không rõ ràng như: Trẻ chậm nói hoặc phản ứng chậm đối với những tương tác từ người khác.
Những dấu hiệu bệnh tự kỷ ở trẻ em
Trong một số trường hợp, những trẻ có tính cách bẩm sinh đã ít nói, không hoạt bát, ít năng động hơn so với những đứa trẻ khác cùng trang lứa nhưng liền bị chẩn đoán nhầm là bị tự kỷ. Do đó, nếu không phải là bác sĩ chuyên khoa thì cũng khó để nhận biết cho chính xác.
Tuy nhiên, bệnh tự kỷ vẫn có những dấu hiệu, triệu chứng đặc trưng giúp cho các bậc phụ huynh có thể tự dự đoán phần nào con em mình có bị mắc bệnh tự kỷ hay không trước khi đưa trẻ đi bệnh viện để khám bệnh.
Dưới đây sẽ là những dấu hiệu cơ bản nhận biết trẻ tự kỷ:
Trẻ tự kỷ ít tiếp xúc với bên ngoài
Đây là một dấu hiệu trẻ tự kỷ 18 tháng rõ ràng nhất. Tất cả các trẻ tự kỷ thường rất ít tiếp xúc, giao lưu với bên ngoài xã hội, với mọi người xung quanh, dù chỉ là bằng ánh mắt, cử chỉ hay điệu bộ.
Trẻ thường biểu hiện sự tự cô lập và thể hiện qua các mốc phát triển kém như: dấu hiệu trẻ tự kỷ dưới 12 tháng là không cười, không hề có phản ứng sợ hãi trước người lạ hoặc hốt hoảng khi được để ở trong môi trường xa lạ vào tháng thứ 8.
Tất cả các trẻ tự kỷ thường rất ít tiếp xúc, giao lưu với bên ngoài xã hội
Trẻ thường xuyên tránh né, không dám nhìn thẳng vào người đối diện hoặc nhìn họ một cách thất thần, như thể không có họ ở đó, như thể họ không tồn tại.
Khuôn mặt trẻ tự kỷ dường như không tỏ ra bất kỳ dấu hiệu nhận biết hoặc không phân biệt được đâu là người là quan trọng nhất đối với cuộc sống của chúng, thậm chí là xem bố mẹ, anh chị em, người thân giống như người dưng vậy.
Hành vi chống đối ở trẻ tự kỷ
Hành vi chống đối, nổi loạn là một dấu hiệu nhận biết trẻ tự kỷ tương đối quan trọng. Trẻ tự kỷ hay la hét, thường chống đối lại những sự biến đổi của môi trường hoặc mọi người xung quanh.
Trẻ tự kỷ có thể gặp phải những cơn hoảng sợ hoặc giận dữ vô cùng mãnh liệt nếu như đồ đạc trong phòng của trẻ đã bị thay đổi. Đôi khi, mẹ của trẻ thay đổi kiểu tóc, đổi quần áo khác hoặc đảo ngược một số thói quen hàng ngày của trẻ như ăn sáng, tắm rửa,… khiến trẻ khó chịu.
Trẻ bị rối loạn ngôn ngữ giao tiếp
Đây là một dấu hiệu đặc trưng nhất mà các bậc phụ huynh có thể dễ dàng phát hiện ra được khi dạy trẻ tự kỷ tại nhà. Trẻ tự kỷ thường gặp phải những khiếm khuyết về ngôn ngữ và khả năng giao tiếp.
Ngôn ngữ của trẻ có thể là hoàn toàn không có, trẻ bị câm hoặc cổ họng trẻ chỉ phát ra những tiếng động lạ, những âm thanh vô nghĩa hoặc cất lên tiếng kêu la lặp đi lặp lại.
Một số trường hợp ngôn ngữ của trẻ tự kỷ phát triển chậm trễ. Trẻ lớn thường nói định hình, sai ngữ pháp và ngữ nghĩa. Nói một cách đơn điệu, thiếu ngữ điệu, không có nhịp điệu, thiếu đi sự diễn cảm,…
Hành vi của trẻ thường lặp đi lặp lại
Trẻ thường định hình những vận động, chẳng hạn như hay lặp lại những hành vi quen thuộc của mình như chơi với bàn tay trước mắt kéo dài đến giai đoạn 6 tháng tuổi, thường có thói quen lắc đầu, lắc lư thân mình. Các hành vi “đánh hơi” của trẻ như hít, ngửi đồ vật, các loại thức ăn,… cũng thường gặp.
Trẻ thường tự chơi với khuynh hướng định hình của mình, khuynh hướng này không có chức năng và cũng không có ý nghĩa trong việc khám phá xã hội. Trẻ thường chơi cứng nhắc, không có tính sáng tạo, ít tưởng tượng và không dùng biểu tượng.
Có sự gắn bó bất thường
Một dấu hiệu trẻ tự kỷ dưới 24 tháng đó là trẻ dễ gắn bó bất thường vào một số đồ vật. Trẻ tự kỷ thường gắn bó với những đồ vật vô tri vô giác. Trẻ dễ dàng quan tâm đến những chi tiết, đến hình thức đặc biệt của một số đồ vật mà không quan tâm đến công dụng thực sự của nó, thường có kèm các động tác liếm và ngửi.
Trẻ tự kỷ thường có sự gắn bó bất thường với một đồ vật nào đó
Trẻ tự kỷ thường vận động chậm chạp
Vận động chậm chạp là một trong những dấu hiệu nhận biết trẻ tự kỷ điển hình nhất. Trẻ vận động chậm chạp do giảm trương lực cơ toàn thân của trẻ hoặc rối loạn tình trạng trương lực cơ. Dạy trẻ tự kỷ thường rất khó khăn vì khi đó trẻ không thể bắt chước được vận động, từ chối mọi sự tập luyện, hướng dẫn trực tiếp.
Đôi khi trẻ tự kỷ còn có những hành động bất thường như: xoay đầu, nhăn nhó gương mặt, xoắn vặn bàn tay, đập đầu,… nhưng đều diễn ra một cách chậm chạp.
Trẻ tự kỷ hay chơi một mình
Trái ngược với phần lớn các trẻ em đều thích chơi đùa cùng với bạn bè, thích đến những khu vui chơi giải trí đông vui, nhộn nhịp, trẻ bị bệnh tự kỷ lại chỉ thích chơi 1 mình trong thế giới của riêng mình, cùng với những đồ chơi đặc biệt gắn bó, thân thuộc với trẻ mà lúc nào trẻ cũng “khư khư” mang theo bên mình.
Những đồ vật đó có thể là một con búp bê, con gấu bông, chú chó, mèo,… và nếu như bố mẹ vô tình lấy đi “người bạn thân thiết” ấy của trẻ và thay thế bằng một món đồ chơi khác thì trẻ sẽ lập tức phản ứng vô cùng dữ dội, chẳng hạn như khóc thét, la hét ầm ĩ và sau đó là im lặng, lầm lì.
Có những hành vi kỳ lạ, khác thường
Trẻ bị bệnh tự kỷ thường có những hành động kỳ lạ, khác thường như: chạy vòng tròn, đi trên các ngón chân, đi nhón từng bước, lắc lư, đu đưa thân người,… Các hành vi này thường diễn ra một cách tự chủ, có thể bị gián đoạn hoặc lặp lại liên tục.
Thường thì hành vi của trẻ sẽ bị gián đoạn bằng những giai đoạn trẻ cố tình bất động hoặc có tư thế kỳ dị. Đôi khi, trẻ có những hành vi lạ thường như: tự gây thương tích cho mình, chẳng hạn như đánh vào đầu, tự cắn mình, cào cấu bản thân, kéo nhổ tóc,…
Rối loạn trong ăn uống
Rối loạn trong việc ăn uống là một dấu hiệu đặc trưng để nhận biết trẻ tự kỷ thường gặp nhất. Triệu chứng này thường xuất hiện sớm ở trẻ như chán ăn, ói mửa liên tục, rối loạn hành vi, động tác mút.
Ở tuổi lớn hơn một chút, trẻ có thể giữ một tính cách ăn uống thoái triển: Trẻ từ chối ăn những thức ăn mà mẹ không băm nhỏ; chỉ uống sữa mà không chịu ăn gì cả.
Trẻ tự kỷ thường có khiếm khuyết về trí tuệ
Sự thiếu sót, khiếm khuyết về trí tuệ là dấu hiệu thường gặp ở số đông những trẻ tự kỷ. Dấu hiệu trẻ tự kỷ thông minh là cực kỳ hiếm gặp, bởi vì có đến 40% trẻ bệnh tự kỷ có chỉ số IQ đạt dưới 55 điểm.
Có tới 30% trẻ tự kỷ bị chậm phát triển trí não, nhưng ở mức độ nhẹ. Mặt khác, chỉ có 30% trẻ tự kỷ là có trí tuệ phát triển như trẻ bình thường khác.
Kết luận
Trên đây là 10 dấu hiệu đặc trưng để nhận biết trẻ tự kỷ thường gặp nhất mà cha mẹ nên biết. Tuy nhiên, cũng không nên chỉ dựa hoàn toàn vào 10 dấu hiệu này mà các bậc phụ huynh đã vội vàng kết luận là trẻ bị bệnh tự kỷ. Khi phát hiện trẻ có một trong những triệu chứng nêu trên, bố mẹ hãy nhanh chóng đưa trẻ đi khám ở bệnh viện càng sớm càng tốt để giúp cho trẻ được điều trị kịp thời, hạn chế được những di chứng nghiêm trọng đối với sức khỏe và tâm thần về sau.
Xem thêm:
Trẻ Bị Sốt Cao Không Co Giật Có Nguy Hiểm Không, Cách Xử Lý
Nguồn tham khảo:
- https://www.vinmec.com/vi/tintuc/thongtinsuckhoe/dauhieutretukynheloikhuyendanhchochame/
- http://tretuky.org.vn/chitiettin/dauhieunhanbiettretukyvatrebinhthuong382.html
- https://www.nhs.uk/conditions/autism/signs/children/
